آیت الله بیات زنجانی: محارب کسی است که بروی مردم اسلحه گشوده و مردم را به خاک و خون بکشد، نه آن کسی که با دست خالی آمده ـ

دیدار اعضای انجمن اسلامی دانشکده حقوق دانشگاه تهران با مرجع عالیقدر - 11/11/1388

اعضای شورای مرکزی و شورای عمومی انجمن اسلامی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، ضمن حضور در دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی بیات زنجانی^{(مدظله العالی)} با ایشان دیدار و گفتگو کردند.

در ابتدای این دیدار که صبح روز شنبه دهم بهمن ماه و در آستانه دهه فجر انقلاب اسلامی انجام شد، تعدادی از دانشجویان ضمن سخنانی به بیان دغدغه ها و نظرات خود پرداختند.

مرجع عالیقدر پس از شنیدن سخنان حضار، ضمن تشکر از حضور آنان، سخنان خود را با بیان اینکه امام علی^(ع) دو شاخص را برای حکومت دینی معرفی می کنند آغاز نموده و فرمودند: امام^(ع) به عنوان امیر المؤمنین در جامعۀ اسلامی، اولین شاخص در حکومت را این موضوع می‌داند که مردم بتوانند بدون دغدغه از حکومت سئوال کنند. مطلبی که امام^(ع) آن را شاخص می داند، همان نهی از منکر حاکمان است که در ادبیات دینی ما بر آن بسیار تأکید شده است و عدم رعایت این خصوصیت در جامعه بدین معنا که پرسش مردم از حکومت از بین برود، نتیجه ای به جز یک جامعه مرده نخواهد داشت. باید توجه داشت که این فرمایش کسی است که طبق اعتقادات ما معصوم و عاری از گناه است و با وجود این، آن حضرت دنبال نهادینه کردن پرسش از حاکمان و استقرار این نگاه در جامعه است که حاکمان بشرند و بشر همیشه در معرض خطاست.

ایشان ضمن برشمردن دومین ویژگی حکومت دینی در نگاه امام علی^(ع) فرمودند: آن حضرت در فرمایشی به مالک می‌فرمایند "الناس صنفان، امّا اخٌ لک فی الدین او نظیرٌ لک فی الخلق". به این معنا که مردم دو دسته‌اند. یا در دینشان با تو مشترک هستند، یا اینکه مثل تو انسان‌اند که در هر دو حالت محترم و مکرّم‌اند. حال سئوال اینجاست که اگر در حکومت اسلامی با این دو شاخص به انسانها نگریسته شود، آیا بین حاکمان و مردم مشکلی پیش می‌آید؟

مرجع عالیقدر افزودند: امام خمینی^(ره) دنبال تشکیل حکومتی بودند که بتواند در عصر غیبت، خودش را مشابه حکومت علوی عرضه کند. ما هم اصرارمان همین است و زمانیکه می گوئیم جمهوری اسلامی با قرائت امام خمینی^(ره) را می‌خواهیم، منظورمان این است که در جمهوری اسلامی با قرائت امام، مجلس در رأس امور است. در آن قرائت، میزان رأی ملت است. در آن قرائت نظامیان حق دخالت در مسائل سیاسی را ندارند. در آن نگاه نمایندگان مردم حق تحقیق و تفحص در همۀ مسائل کشور را دارند. در آن قرائت، سئوال و حتی شکایت از امام هم جرم نیست، کما اینکه چنین هم شد. در جمهوری اسلامی که ما می گوئیم، فرد پرسش کننده آزاد است که پرسش خود را طرح کند و به واسطه یک سئوال و یا یک نقد و یا حتی اعتراض، لقب محارب به او داده نمی‌شود.

ایشان در پاسخ به سئوال یکی از حضار پیرامون تعریف فقهی و صحیح محارب و محاربه چنین افزودند: محارب و محاربه در فقه شیعی تعریف دارد و تعریفش همانی است که مرحوم صاحب جواهر و دیگر فقهای بزرگ فرموده‌اند. محاربه از باب مفاعله و از ماده حرب است و کسی را در فقه محارب می نامند که با دست بردن به اسلحه، برای ارعاب مردم اقدام کند. این نمی‌شود که من عندی و از جانب خود بیائیم و یک تعریف جدید برای محارب بگذاریم و هر کسی که ما را مورد نقد و اعتراض قرار داد، او را با این عنوان خطاب کنیم. با این تعریف فقهی که همه فقها هم روی آن اتفاق نظر دارند، آن کسی محارب خوانده می شود که اسلحه را به سوی مردم بگشاید و آنان را به خاک و خون بکشد نه آن کسی که با دست خالی آمده و فقط و فقط به رویه یا رفتاری اعتراض دارد.

ایشان با ذکر خاطره‌ای از دوران نمایندگی مجلس افزودند: زمانی که ریاست کمیسیون قضائی مجلس را عهده‌دار بودم، بحثی مطرح بود که آیا مفسدان اقتصادی، محتکران و افرادی که با انحصارهای خود سیستم اقتصادی مملکت را دچار اختلال می‌کنند، مصداق محارب هستند یا خیر و اتفاقاً برخی بر این قضیه معتقد بودند، که حضرت امام با نظر فقهی خود پیرامون اینکه این افراد را محارب نمی‌دانم، قضیه را فیصله دادند و البته این امر به معنای منع تعقیب یا محاکمۀ قانونی آنها نبود، اما بحث بر سر این است که محارب، تعریف دارد و نمی‌توان هر کسی را محارب و هر عملی را محاربه خواند.

ایشان تأکید کردند: خونی که به ناحق ریخته شود، عرش خداوند را به لرزه در آورده و زجّه و نالۀ ملائکة الله را موجب می‌شود.

مرجع عالیقدر در فراز دیگری از سخنان خود، آزادی را مقوله‌ای دانستند که همیشه به دست آوردن آن، در بردارنده زحمات فراوانی است و فرمودند: آزادی امر گران‌بهائی است و به سادگی به دست نمی‌آید و برای به دست آوردنش در طول تاریخ، خونهای ارزشمندی به زمین ریخته شده است.

ایشان در بخش پایانی فرمایشات خود در پاسخ به سئوالی پیرامون برخی اظهار نظرها در بعضی تریبون‌های رسمی کشور و با اشاره به داستانی تاریخی از دوران شهادت امام علی^(ع) فرمودند: بارها تأکید کرده‌ایم و می‌گوییم که تعریف صحیح دین و مفاهیم دینی به خصوص در زمینۀ امور اجتماعی و سیاسی، فقط از حوزه‌های مستقل علمیه بر می‌آید و آنهائی که تریبون‌های رسمی را محلی برای ارعاب و تهدید و با کمال تأسف محلی برای ارائۀ تعریف‌های ناصحیح و من‌عندی از فقه شیعه قرار داده‌اند، با دین علوی و محمّدی فاصله دارند و بیشتر برداشت‌های غلط خود از این مفاهیم را به خورد جامعه می‌دهند. در مورد همین بحث محاربه، اگر کمی دقّت شود، گویندگانی که این و آن را به این عناوین متهم می‌کنند قطعاً از دو حال خارج نیستند. یا به مبانی دسترسی ندارند و یا در صورت دسترسی، برداشت درستی از آن نداشته‌اند و برداشت غلط خود را با پیگیری هدف خاصی، به عنوان دین معرفی می‌کنند در حالی که دین و مفاهیم آن، با برخی تعاریف اینها هزاران فرسنگ فاصله دارد.

مرجع عالیقدر سخنان خود را با این جمله به پایان رساندند که: همه در برابر پروردگار مسؤولیم و اگر سخنی و یا عملی از ما سر بزند که با تعریف صحیح دین و مبانی مکتب شیعی فاصله داشته باشد، فردا در برابر خداوند عالم پاسخگو خواهیم بود و آن روز دیگر برای توبه و پشیمانی دیر است و بازگشتی در کار نیست.