تنش در روابط ایران و حزب الله لبنان

هاشم طباطبائی

مدتی است که روابط ایران با حزب الله لبنان دستخوش تنش شده است؛ به طوری که هر از گاه این تنش ها در سخنان رهبران این گروه لبنانی بازتاب می یابد.

این تنش ها در روابط دو طرف موضوع تازه ای به شمار می رود و عمدتا از وضعیت متشنج حاکم بر کشور و سیاست خارجی افراط گرایانه دولت محمود احمدی نژاد در منطقه خاورمیانه سرچشمه می گیرد. با این حال، این تنش ها تاکنون کمتر در سطح رسانه ای بازتاب داشته است، به ویژه به دلیل آن که برخی از رسانه های فارسی زبان با طرح ادعاهایی سعی کرده اند نشان دهند حزب الله لبنان در درگیری های سیاسی داخلی ایران در نقش حامی یکی از دو طرف و علیه اصلاح طلبان ظاهر شده است.

این تبلیغات رسانه‌ای که اوج آن «افشاگری» درباره دست داشتن حزب‌الله لبنان در سرکوب های خیابانی در تهران بود، مانع از نمایان شدن این واقعیت شد که تا چه اندازه جهت گیری داخلی تازه حکومت ایران و برخی ابعاد سیاست خارجی آن باعث تحمیل هزینه های سیاسی به حزب الله شده و به افزایش ناخشنودی در رهبری این گروه انجامیده است. انتقادها و نگرانی ها از وضعیت داخلی ایران پس از انتخابات از سوی برخی رهبران و مسئولان حزب الله در نشست های خصوصی با مسئولان ایرانی در دمشق و بیروت مطرح بوده است.

این انتقادها طیفی از مسائل از توهین به خانواده آیت الله خمینی و حمله به برخی چهره های مهم سیاسی در کشور مانند علی اکبر محتشمی که روابط دیرینه و مستحكمی با رهبری حزب الله دارد، تا چگونگی برگزاری و مدیریت انتخابات ریاست جمهوری را در بر می گیرد.

سخنان سیدحسن نصرالله

با وجود این، به نظر می رسد سیاست خارجی دولت احمدی نژاد و پیامدهای آن برای حزب الله لبنان باعث ایجاد بیشترین نارضایتی در رهبری این گروه شده است، به طوری که سیدحسن نصرالله، رهبر این گروه لبنانی را واداشت که در سخنرانی چند روز پیش خود ایران و عربستان را مخاطب قرار داده و خواستار عدم ورود آنها به منازعات مذهبی شود.

دبیرکل حزب الله با در خواست از عربستان و ایران برای بهبود روابط، گفت که حزب الله خواهان خاموش کردن فتنه‌ها در جهان اسلام و آرامش در شمال یمن است اما «برخی به دنبال آتش افروزی طایفه‌ای بزرگی هستند». لحن نصرالله در این سخنرانی و مخاطب قرار دادن رهبری ایران و عربستان به طور برابر، باعث شگفتی بسیاری از محافل در ایران و دنیای عرب شد، به ویژه آن که حزب الله متحد ایران در منطقه شناخته می شود و به طور سنتی با دولت عربستان روابط پرتنشی داشته است. این دومین بار در پنج ماه گذشته است که دبیرکل حزب الله لبنان آشکارا کاستی های سیاست خارجی ایران را یادآوری می کند.

نصرالله چند ماه پیش، پس از برگزاری انتخابات پارلمانی لبنان گفته بود که رهبران ایران به دلیل درگیری در مسائل داخلی پس از انتخابات خرداد ماه، قادر به دخالت در امور لبنان نیستند. با این حال باید توجه داشت که شبیه همین نگرانی از سوی برخی چهره های طراز اول سیاسی کشور نیز بیان شده و می شود. چندی پیش، اکبر هاشمی رفسنجانی از این که توافق ها میان ایران و عربستان درباره مسائل امنیتی و سیاسی مورد بی توجهی مسئولان کشور قرار گرفته، ابراز نگرانی کرده بود.

پیامدهای سیاست ایران برای حزب الله

سخنان تازه دبیركل حزب الله نشان دهنده افزایش نگرانی این گروه از گرایش سیاست خارجی ایران به منازعات مذهبی در منطقه است که می تواند تاثیر بسیار منفی بر موقعیت حساس این گروه لبنانی در مختصات سیاسی و اجتماعی پیچیده و رنگارنگ لبنان بر جای گذارد. رهبری حزب الله لبنان در چند سال گذشته هزینه سنگینی در این زمینه پرداخته و تمام تلاش خود را به کار برده تا تضاد میان این گروه با سایر گروه های لبنانی جلوه ای مذهبی نیابد. وجود چهره های مهم سیاسی اهل سنت و رهبران مسیحی در میان متحدان حزب الله نمودی از این تلاش است که نشان می دهد که این حزب نمی خواهد به عنوان یک جریان صرفا شیعی در لبنان و جهان اسلام معرفی شده و به این ترتیب از نقطه نظر مذهبی آسیب پذیر شود.

با این حال، سیاست های افراطی حکومت ایران که به افزایش بی سابقه تنش ها با عربستان سعودی و دیگر کشور های عربی انجامیده، نگرانی رهبران حزب الله را برانگیخته است، تا جایی که سیدحسن نصرالله ناگزیر شده از یک تریبون عمومی به رهبری جمهوری اسلامی هشدار دهد که از منازعات مذهبی فاصله بگیرد.

سیاست ایران و رویارویی مذهبی

در سال های گذشته جریان فکری حاکم بر دیپلماسی ایران، ادبیاتی مذهبی در رویکرد با برخی مسائل منطقه ای اتخاذ کرده است که ردپای آن در جدال های خونین یمن دیده می شود. با وجود آن که نمی توان سرکوب وحشیانه و ناعادلانه سیستماتیک شیعیان و زیدیان یمن توسط حکومت این کشور و عربستان را انکار کرد، شیوه برخورد ایران با این موضوع هم آن را به ادامه برخوردها میان دو قطب شیعی و سنی منطقه یعنی ایران و عربستان تبدیل ساخته است.

نکته قابل توجه این است که حتی سوریه، متحد اصلی ایران در منطقه هم از این سیاست ایران فاصله گرفته و در اقدامی کم سابقه، از موضع یمن و عربستان در این درگیری ها حمایت کرده است. سوریه در کنار اتحادیه عرب اعلام کرده که از تمامیت ارضی یمن و حق عربستان برای دفاع از خاک خود دفاع می کند و به این ترتیب سیاست ایران در قبال وقایع یمن و محکوم کردن دخالت عربستان در آن را به چالش کشیده است.

همه این موارد، نشانه هایی است که سیاست کنونی حکومت ایران نوعی رویارویی مذهبی را در منطقه دنبال می کند که باعث هراس و نگرانی نزدیک ترین متحدان ایران همچون حزب الله شده است که نمی خواهند تاوان خیال پردازی های منطقه ای حکومت احمدی نژاد را پس بدهند.

برگرفته از: مردمک